ПОЛИМЕРАЗДЫ ТІЗБЕКТІ РЕАКЦИЯ (ПТР) ӘДІСІМЕН COVID-19 (SARS-COV-2 ЖАҢА КОРОНАВИРУСЫНЫҢ РНҚ АНЫҚТАУ) ДИАГНОСТИКАСЫ КЕЗІНДЕ ЗЕРТХАНАЛЫҚ ЗЕРТТЕУЛЕРДІҢ САПАСЫН СЫРТТАЙ БАҒАЛАУДЫҢ ҰЛТТЫҚ БАҒДАРЛАМАСЫН (ССБ) ӘЗІРЛЕУ
##semicolon##
https://doi.org/10.31082/1728-452X-2021-225-3-2-7##semicolon##
COVID-19 зертханалық диагностикасы##common.commaListSeparator## SARS-CoV-2##common.commaListSeparator## сапаның сырттан бағалануы##article.abstract##
Диагностикалық зертханаларда орындалатын зерттеулердің сапасын сыртқы бағалау (ССБ) олардың дұрыстығын және тиісінше зертханалық диагностиканың тиімділігін қамтамасыз етудің маңызды құрамдас бөліктерінің бірі болып табылады. Зертханалардың ССБ бағдарламасына сәтті қатысуы тестілеу қызметінің біліктілігі туралы объективті мәліметтер береді және басқа жолдармен алу қиын болатын бірегей ақпарат көзі ретінде қызмет етеді. Қазақстанда COVID-19 ПТР диагностикасы мемлекеттік медициналық зертханаларда да, жеке сектор зертханаларында да жүзеге асырылады. Бірыңғай ақпарат алу үшін жергілікті жерлердегі зертханалардың қызметін қайта тексеру және бағалау нәтижелерін талдау арқылы ҚР-дағы зертханалық диагностика сапасының ағымдағы жай-күйі зерделенді.
Зерттеудің мақсаты. Зертханалық зерттеулердің сапасын арттыру, талдау нәтижелерінің дұрыстығын қамтамасыз ету және зертханалық диагностиканы жетілдіру үшін COVID-19 диагностикасы кезінде зертханалық зерттеулердің ВОК (қан айналымының аяқ асты тоқтауы) ұлттық бағдарламасын әзірлеу.
Материал және әдістері. Талдау үшін ҚР ДСМ ШЖҚ РМК "ҚДСҰО" "СЭСжМҒПО" филиалының вирустық инфекцияларды бақылау жөніндегі референс зертханасының (РЛВИ) есептері, анықтамалары мен чек - парағының деректері және Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы жүргізетін халықаралық ССБ бағдарламасының материалдары пайдаланылды.
Нәтижелері және талқылауы. Ұлттық деңгейдегі ССБ зертханалардың жұмысын қайта тексеру және бағалау арқылы өткізілді. 2021 жылғы қайта тексеру нәтижелері бойынша зерттеулер нәтижелерінің салыстырмалылығы ҚР бойынша орташа - 98,6% -ды құрады. Зертханалардың қызметін жергілікті жерлерде бағалау нәтижелері бойынша: барлық зертханалардың COVID-19 ПТР зерттеулерін жүргізуге рұқсаты бар екендігі, ПТР бөлімінде жұмыс істеу кезінде биологиялық қауіпсіздік талаптары, сондай-ақ көптеген зертханаларда нормативтік актілерге сәйкес санитариялық-эпидемиологиялық талаптар сақталатыны анықталды. Бірақ бірқатар зертханаларда сәйкессіздіктер болды. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы кәсіби тестілеу арқылы ССБ өткізді. ССБ халықаралық бағдарламасының нәтижелері бойынша ҚР бойынша кәсіби тестілеудің толық мәнінің орташа үлес салмағы – 91,4% құрады.
Қорытынды. SARS-CoV-2 ерте алдын алу жүйесіндегі зертханалық компоненттің маңыздылығын түсіне отырып, ССБ бағдарламасы зертханалық тәжірибеде проблемаларды уақытылы анықтауға және оларға түзету және алдын-алу шараларын жүргізу арқылы жауап беруге мүмкіндік береді деп санаймыз. Сонымен қатар, бүгінгі таңда Қазақстанда қоғамдық денсаулық сақтау зертханалары мен жеке сектор зертханалары үшін COVID-19 зертханалық диагностикасының сапасын бағалауды енгізу арқылы CCБ ұлттық бағдарламасын жетілдіру бойынша қолданыстағы нормативтік-құқықтық құжаттарға өзгерістер енгізу қажет. Бұл ӘДІСТЕРДІҢ, материалдар мен жабдықтардың сенімділігін, персоналдың құзыреттілік деңгейін бағалауға мүмкіндік береді және зертханалардың әлеуетін одан әрі арттыруға ықпал етеді.
##submission.citations##
Ramandeep Singh, Alisha Kang, Xiangqian Luo, Mangalakumari Jeyanathan, Amy Gillgrass, Sam Afkhami, and Zhou Xing. COVID-19: Current knowledge in clinical features, immunological responses, and vaccine development. FASEB J. 2021 Mar;35(3):e21409. doi: 10.1096/fj.202002662R
Available from: https://www.coronavirus2020.kz/ru
Nadin Younes, Duaa W Al-Sadeq, Hadeel Al-Jighefee, Salma Younes, Ola Al-Jamal, Hanin I Daas, Hadi M Yassine, Gheyath K Nasrallah. Challenges in Laboratory Diagnosis of the Novel Coronavirus SARS-CoV-2. Viruses. 2020;12(6):582. doi: 10.3390/v12060582
Available from: https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/more/science-and-research/scientific-brief-emerging-variants.html;
Sakandé J, Nikièma A, Kabré E, Sawadogo C, Nacoulma W, Sanou M, et al. Implementation of a national external quality assessment program for medical laboratories in Burkina Faso: challenges, lessons learned, and perspectives. Am J Clin Pathol. 2014;141(2):181-187. doi: 10.1309/AJCPXC83HIBBSRDT
Bhat V, Chavan P, Naresh C, Poladia P. The External Quality Assessment Scheme (EQAS): Experiences of a medium sized accredited laboratory. Clin Chim Acta. 2015;446:61-3. doi: 10.1016/j.cca.2015.04.007
Sciacovelli L, Secchiero S, Zardo L, Plebani M. The role of the External Quality Assessment. Biochemia Medica. 2010;20(2):160-4. doi: 10.11613/BM.2010.019
Posobie VOZ. Sistema upravleniia kachestvom v laboratoriiakh [WHO manual. Laboratory quality management system]. 2013
Kettelhut MM, Chiodini PL, Edwards H, Moody A. External quality assessment programmes raise standards: evidence from the UKNEQAS parasitology subschemes. J Clin Pathol. 2003;56(12):927-32. doi: 10.1136/jcp.56.12.927
10 Stevens W, Gous N, Ford N, Scott LE. Feasibility of HIV point-of-care tests for resource-limited settings: challenges and solutions. BMC Med. 2014;12:173. doi: 10.1186/s12916-014-0173-7
