ҚАЗАҚСТАНДА БРУЦЕЛЛЕЗДІҢ ЭПИДЕМИЯЛЫҚ КӨРІНІСТЕРІНІҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
##semicolon##
https://doi.org/10.31082/1728-452X-2021-224-2-2-10##semicolon##
бруцеллез##common.commaListSeparator## мониторинг##common.commaListSeparator## эпидемиологиялық жағдай##common.commaListSeparator## жұқтыру көзі##common.commaListSeparator## берілу жолы##article.abstract##
Қазақстанда, 100 мың тұрғынға шаққанда, сырқаттанушылықтың орташа деңгейі 23,7-ден (2004 ж.) 2,8-ге (2020 ж.) дейін төмендеді.
Зерттеу мақсаты. Қазақстанда қазіргі кезеңдегі бруцеллездің эпидемиологиялық көріністерінің ерекшеліктерін зерттеу.
Материал және әдістері. 2004-2020 жылдары Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің аймақтық СЭБД СЭБК ұсынған алғаш рет анықталған бруцеллез аурушаңдығы туралы ресми статистикалық материалдардың талдауы.
Нәтижелері. Республиканың Жамбыл, Батыс Қазақстан, Қызылорда, Алматы, Түркістан және Шығыс Қазақстан облыстарындағы сырқаттану индексі (1:100 мың халыққа шаққанда) орташа республикалық көрсеткіштен жоғары екендігі байқалды. Осы облыстарда адамдардың арасында бруцеллез ауруының алғашқы анықталған жағдайларының 90-100% пайызы «бруцеллез аурушаңдығы бойынша қолайлы болып табылатын мал шаруашылықтарында анықталған. 2017-2020 жылдар аралығында Қазақстанда инфекцияның таралу көзі ретінде ұсақ мал (60,75%), ІҚМ – 28,0%, жануарлардың басқа түрлері – 0,99% болды. Инфекцияның жұғу жолы – байланыс (72,9%) болып табылады.
Талқылауы. Республикада 2004 жылдан бастап алғаш рет анықталған бруцеллезбен халықтың сырқаттанушылығын төмендету үрдісі байқалады. Қазақстан халқының бруцеллезді эпидемиологиялық қадағалау проблемасы «бруцеллез бойынша қолайлы елді мекендер мен шаруашылықтарда» алғаш рет анықталған адамдардың бруцеллез аурушаңдығы жағдайларының жоғары пайызы болып табылады. Инфекция көзі негізінен жеке сектордағы ауылшаруашылықтағы жануарлар болып табылады. 2020 жылы Қазақстан бойынша бактериологиялық растаудың орташа мәні 50,9%-ға дейін төмендеді, бұл соңғы 4 жылдағы ең төменгі көрсеткіш болып табылады. Қазақстан аумағында оқшауланған штаммдардың 98,0%-дан астамы қой типіндегі бруцеллездің вирулентті қоздырғышы Brucella melitensis биовар III-ге жатады.
Қорытынды. Қазақстанда жаңа диагностикаланған бруцеллезбен аурушаңдықтың төмендеуінің айқын тенденциясы бар, теріс көрсеткіш – бұл елді мекендерде «бруцеллезге шалдықпаған жануарлар» адамдарындағы бруцеллез ауруының жаңа пайызы.
Инфекцияның негізгі көзі жеке сектордағы ауылшаруашылық малдары болып қала береді. Оның ішінде орта есеппен 4 жылда ұсақ мал (60,75%) ауру жұқтыру көзі болды. Инфекцияның берілу жолы жанасу (ауру малдарды қарау) жолы болып табылады – 72,9%.
Осы уақытқа дейін санитарлық және ветеринарлық қадағалау және ведомствоаралық байланыстар құру проблемалары сақталуда.
##submission.citations##
Berger S. Brucellosis: Global Status. Los Angeles, Ca: Gideon Informatics, Inc; 2016
Anna S Dean, Lisa Crump, Helena Greter, Esther Schelling, and Jakob Zinsstag. Global burden of human brucellosis: a systematic review of disease frequency. PLoS Negl Trop Dis. 2012 Oct;6(10):e1865. PMID: 23145195. PMCID: PMC3493380. doi: 10.1371/journal.pntd.0001865
Sultanov AA. On brucellosis from the perspective of a veterinarian. Meditsina (Almaty) = Medicine (Almaty). 2020;3-4(213-214):88-93. (In Russ.)
Pappas G, Papadimitriou P, Akritidis N, et al. The new global map of human brucellosis. Lancet infect dis. 2006. February; 6(2):91–99. PMID: 16439329. doi: 10.1016/S1473-3099(06)70382-6
Noah C Hull & Brant A Schumaker. Comparisons of brucellosis between human and veterinary medicine. Infect Ecol Epidemiol. 2018;8(1):1500846. PMCID: PMC6063340. PMID: 30083304. doi: 10.1080/20008686.2018.1500846
Corbel MJ. Brucellosis in humans and animals / UN FAO; World Organisation for Animal Health; WHO, 2006:89
Scallan E, Hoekstra RM, Angulo FJ, et al. Foodborne illness acquired in the USA-major pathogens. Emerg Infect Dis. 2011;17(1):7-15. PMID: 21192848. PMCID: PMC3375761. doi: 10.3201/eid1701.p11101
CDC and Texas Health Officials Warn about Illness Linked to Raw Milk from Texas Dairy. Available from: https:www.cdc.gov/media/releases/2017/p0915.raw.milk.brucelle.html.
Ponomarenko D, Ezhlova Ye, Rusanova D. et al. Analysis of the epizootological and epidemiological situation of brucellosis in the Russian Federation in 2018 and forecast for 2019. Problemy osobo opasnykh infektsii = Problems of especially dangerous infections. 2019:2:14-21. (In Russ.). doi: 10.21055 / 0370-1069-2019-2-14-21
Hull NC, Schumaker BA. Comparisons of Brucellosis between human and veterinary medicine. Infect. Ecol. Epidemiol. 2018;8(1):1500846. PMID: 30083304. PMCID: PMC6063340. doi: 10.1080/20008686.2018.1500846
Cross AR, Baldwin VM, Roy S, Essex-Lopresti AE, Prior JL, Harmer NJ. Zoonoses under our noses. Microbes Infect. 2019;21(1):10–9. PMID: 29913297. PMCID: PMC6386771. doi: 10.1016/j.micinf.2018.06.001 12 Lyamkin G, Ponomarenko D, Khudoleev A. et al. Epidemic situation of brucellosis in the Russian Federation and the member states of the Commonwealth of Independent State. Infektsionnye bolezni: novosti, mneniia, obuchenie = Infectious diseases: news, opinions, training. 2016;1:68–74 (In Russ.)
Ponomarenko D, Rusanova D, Khachaturova A, et al. Analysis of the epidemic and epizootic situation of brucellosis in the world in 2019 and forecast for 2020 in the Russian Federation. Problemy osobo opasnykh infektsii = Problems of Particularly Dangerous Infections. 2020;2:48-56 (In Russ.)
Kurbonov K. Modern problems of epizootic surveillance as a of escalation of the epidemiological situation of brucellosis in the Republic of Tajikistan. Zdravookhranenie Tadzhikistana = Healthcare of Tajikistan. 2015;1:21-26
Urazaeva AB, Bekenov ZhE, Urazaeva ST. Epidemic potential of brucellosis in Aktobe oblast. Meditsina (Almaty) = Medicine (Almaty). 2018;11(197):71-77 (In Russ.)
Ezhemesiachnyi biulleten SES i ZN za 2014 -2020 gg. Departament profilaktiki zabolevanii i gosudarstvennogo sanitarno-epidemiologicheskogo Nadzora MZ KR [Monthly bulletin of Sanitary and Epidemiological Situation (SES) and Public Health (PH) for 2014-2020. Department of Disease Prevention and State Sanitary and Epidemiological Surveillance of the Ministry of Health of the Kyrgyz Republic]. Available from: https://dgsen.kg/category/deyatelnost/upravlenie-profilaktiki-infekcionny/ezhemesyachnyj-bjulleten-sjesizn.
Weinstein Ra, Singh K. Laboratory-acquired infections. Clin Infect Dis. 2009; 49(1):142–147. doi: 10.1086/599104
Sixth Tone. 96 Chinese veterinary researchers infected with brucellosis: the students and staff have not exhibited the u-like symptoms characteristic of the bacterial disease, which humans can contract from coming into contact with infected animals. URL: https://www.sixthtone.com/news/1004935/96-chinese-veterinary-researchers-infected-with-brucellosis.
Atshabar B, Burdelov L, Izbanova U, et al. Passports of regions of Kazakhstan for especially dangerous infections. Karantinnye i zoonoznye infektsii v Kazakhstane = Quarantine and zoonotic infections in Kazakhstan Almaty, 2015;1(31):181. (In Russ.)
Sovmestnyi prikaz Ministra zdravookhraneniia Respubliki Kazakhstan ot 10 fevralia 2006 goda № 63 i Ministra selskogo khoziaistva Respubliki Kazakhstan ot 23 fevralia 2006 goda № 109 «Ob utverzhdenii skhemy monitoringa za epizooticheskoi i epidemicheskoi situatsiei po brutsellezu v Respublike Kazakhstan» [The Joint Order of the Minister of Health of the RK, 10 February 2006, no.63 and the Minister of Agriculture of the RK, 23 February 2006, no.109 "Approval of the monitoring scheme for the epizootic and epidemic situation of brucellosis in the Republic of Kazakhstan"]. Available from: https://online.zakon.kz/Document/?doc_id=31129237
Tuleuov A, Aikimbayev A, Bekenov Zh. Trends in the development of the epidemic situation of brucellosis in the Republic of Kazakhstan. Okruzhaiushchaia sreda i zdorove naseleniia = Environment and public health. Almaty, 2019;1:22-29. (In Russ.)
Suleimenova Zh, Aikimbayev A, Mukhamadiyanova G, Tuleuov A, et al. Modern features of epidemic manifestations of brucellosis in Kazakhstan. Okruzhaiushchaia sreda i zdorove naseleniia = Environment and population health. Almaty, 2019;4:14-24
Prikaz Ministra selskogo khoziaistva RK ot 29 iiunia 2015 g. №7-1/587 «Ob utverzhdenii veterinarnykh (veterinarno-sanitarnykh) pravil» (brutsellez) [The Order of the Minister of Agriculture of the Republic of Kazakhstan, 29 June 2015. No7-1/587 "Approval of veterinary (veterinary and sanitary) rules (brucellous)"]. Available from: https://adilet.zan.kz/rus/docs/V1500011940
Prikaz MZ RK ot 14 dekabria 2018 goda № ҚR DSM-40 «Sanitarno-epidemiologicheskie trebovaniia k organizatsii i provedeniiu sanitarno-protivoepidemicheskikh, sanitarno-profilakticheskikh meropriiatii po preduprezhdeniiu osobo opasnykh infektsionnykh zabolevanii» [Order of the Ministry of Health of the Republic of Kazakhstan, 14 December 2018. - No КР DSM-40 "Sanitary and epidemiological requirements for the organization and implementation of sanitary and anti - epidemic, sanitary and prophylactic measures to prevent especially dangerous infectious diseases"]. Available from: https://adilet.zan.kz/rus/docs/V1800017995/history
Klinicheskii protokol diagnostiki i lecheniia «Brutsellez». RTsRZ (Respublikanskii tsentr razvitiia zdravookhraneniia MZ RK). Protokol № 60 ot 29 marta 2019 [The clinical protocol for diagnosis and treatment of "Brucellosis". Republican Center for Healthcare Development of the Ministry of Health of the Republic of Kazakhstan. Protocol no. 60, 29 March 2019]. Available from: https://diseases.medelement.com/disease/бруцеллез-2018/16174
