СОЗЫЛМАЛЫ МИ ИШЕМИЯСЫ: ЖАРИЯЛАНЫМДАРҒА ШОЛУ, ТЕРАПИЯДАҒЫ ПАТОГЕНЕТИКАЛЫҚ ТӘСІЛДЕР
##semicolon##
https://doi.org/10.31082/1728-452X-2020-213-214-3-4-64-73##semicolon##
бас миының созылмалы ишемиясы##common.commaListSeparator## ми қан айналымының созылмалы бұзылысы##common.commaListSeparator## тамырлы коморбидтілік##common.commaListSeparator## этилметилгидроксипиридин сукцинаты##common.commaListSeparator## Мексидол##article.abstract##
Бас миының созылмалы ишемиясы (бұдан әрі - БМСИ) Қазақстан Республикасында аурудың, өлімнің және мүгедектіктің негізгі себептерінің бірі болып табылады. Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрлігінің мәліметтері бойынша, емдеу-алдын алу ұйымдарында тіркелген халық арасындағы жалпы бас миының тамырлы аурулары (бұдан әрі - БМТА) соңғы 20 жыл ішінде 1998 жылдан 2017 жылға дейін үш есе өсті. Әлемдік жарияланымдарға сәйкес, орта есеппен алғанда, әлемдегі БМСИ ауруы егде жастағы адамдар арасында салыстырмалы түрде жоғары, 65 жастан асқан адамдардың үштен екісінде кездеседі, бұл 50 жастан 65 жасқа дейінгі адамдардың 50%-ында және 45 жастан 50 жасқа дейінгі 25%-ында байқалады.
Зерттеу мақсаты. БМСИ-ның эпидемиологиялық мәліметтеріне, қауіп факторларына, пайда болу себептеріне, патогенетикалық механизмдеріне, диагностика алгоритмдеріне және емдеу принциптеріне шолу жасау.
Материал және әдістері. БМСИ мәліметтері бойынша әдебиеттерге шолу 2009 жылдан 2019 жылға дейін Medline электронды базаларында Pubmed іздеу жүйесін қолдану арқылы жүргізілді.
Нәтижелері және талқылауы. Жалпы 45 зерттеу жұмысы алынды. Бұл шолуда БСМИ-нің эпидемиологиялық мәліметтері, қауіп факторлары, пайда болу себептері, патогенетикалық механизмдер, диагностикалық алгоритмдер және емдеу принциптері қарастырылады. БМСИ-дің этиопатогенезінде өлімге алып келетін негізгі себеп ретінде тамырлы коморбидтілік деп аталатын қауіп факторлар маңызды роль атқарады. Тамырлы коморбидтілік жалпы патологиялық процеске БМСИ түзетін барлық қауіп факторларының қатысуымен жүзеге асады, бұл мидың қан айналымының бұзылуына алып келетін ми затының гипоксиясымен және биохимиялық өзгерістердің каскадымен, кейіннен ми затының диффузды, көпошақты өзгеруімен жүретін жедел және созылмалы жүрек және бас-ми тамырлары аурулары. Атеросклероз бен дисдипидемия коморбидтілігі кезінде артерия тамырының кеңістігі кішірейеді және тамыр қабырғасының өткізгіштігі ұлғаяды, эндотелий зақымдалып, лейкоциттер, тромбоциттер, эндотелиоциттер синтезінің активтенуі, хемотаксис факторлары, кининдер, өсу факторлары, белсенді оттегінің жинақталуы, тотығу стресінің пайда болуымен пероксидация дамиды. Барлық қауіп факторлары бірыңғай патологиялық процеске қатысатын тамырлы коморбидтілікті ескере отырып, БМСИ-ның терапиясы полипрагмазияның алдын алуды және оның қалыптасуына әкелетін патогенездің бірдей буындарына бағытталған белгілі бір патогенетикалық препараттарды тағайындауды қарастырады.
Қорытынды. Бас миы созылмалы ишемиясының мадикаментозды терапииясы ретінде антиоксиданттар-антигипоксанттарды қолдану ең ұтымды деп есептеледі.Ондай патогенетикалық терапияға антиоксидантты терапия жатқызылды. Күнделікті тәжірибеде кеңінен қолданылатын антиоксидант-антигипоксанттар ішінен анағұрлым дәлелденген базаға Мексидол (этилметилгидроксипиридин сукцинаты) ие.
##submission.citations##
Rothwell PM, Algra A, Amarenco P. Medical treatment in acute and long-term secondary prevention after transient ischaemic attack and ischaemic stroke. Lancet. 2011;377 (9778):1681–1692. DOI: 10.1016/S0140-6736(11)60516-3
Feigin VL, Lawes CM, Bennett DA, Barker-Collo SL, Parag V. Worldwide stroke incidence and early case fatality reported in 56 population-based studies: a systematic review. Lancet Neurol. 2009;8(4):355–369. DOI: 10.1016/S1474-4422(09)70025-0
Krishnamurthi RV, Feigin VL, Forouzanfar MH, Mensah GA, Connor M, et al., Global Burden of Diseases, Injuries, Risk Factors Study 2010 (GBD 2010); GBD Stroke Experts Group. Global and regional burden of first-ever ischaemic and haemorrhagic stroke during 1990–2010: findings from the Global Burden of Disease Study 2010. Lancet Glob Health. 2013;1(5):e259–281. DOI: 10.1016/S2214-109X(13)70089-5
Lee S, Shafe AC, Cowie MR. UK stroke incidence, mortality and cardiovascular risk management 1999–2008: time-trend analysis from the General Practice Research Database. BMJ Open. 2011 Jan1;1(2):e000269. DOI: 10.1136/bmjopen-2011-000269
Raj N Kalaria, Rufus Akinyemi, Masafumi Ihara. Stroke injury, cognitive impairment and vascular dementi. Biochim Biophys Acta. 2016May;1862(5):915–925. DOI: 10.1016/j.bbadis.2016.01.015
Gregoire SM, Smith K, Jager HR, Benjamin M, Kallis C, Brown MM, Cipolotti L, Werring DJ. Cerebral microbleeds and long-term cognitive outcome: longitudinal cohort study of stroke clinic patients. Cerebrovasc Dis. 2012;33(5):430-5. DOI: 10.1159/000336237
Yoon CW, Shin JS, Kim HJ, Cho H, et al. Cognitive deficits of pure subcortical vascular dementia vs. Alzheimer disease: PiB-PET-based study. Neurology. 2013 Feb5;80(6): 569-73. DOI: 10.1212/WNL.0b013e3182815485
Da Zhou, Ran Meng, Si‐Jie Li, Jing‐Yuan Ya, et al. Advances in chronic cerebral circulation insufficiency. CNS Neurosci Ther. 2018 Jan;24(1):5–17. DOI: 10.1111/cns.12780
Akhmetzhanova ZB, Medukhanova SG, Zhumabaeva GK, Adilbekov E. Stroke in Kazakhstan. Zhurnal «Neirokhirurgiia i nevrologiia Kazakhstana» = Journal of Neurosurgery and Neurology of Kazakhstan. 2019;2(50) (In Russ.)
Solovieva EYu, Farrakhova KI, Karneev AN, Chipova DT. The role of phospholipids in ischemic brain injury. Zhurnal nevrologii i psikhiatrii im. C.C. Korsakova = Journal of Neurology and Psychiatry. C.C. Korsakov. 2016;116(1):104-112 (In Russ.)
Wu C, Liao L, Yan X, et al. Effects of Yangxue Qingnao Granules on chronic cerebral circulation insufficiency: a randomized, double‐blind, double‐dummy, controlled multicentre trial. Psychogeriatrics. 2013;13(1):29‐34. DOI: 10.1111/j.1479-8301.2012.00423.x
Safouris A, Hambye AS, Sculier C, et al. Chronic brain hypoperfusion due to multi‐vessel extracranial atherosclerotic disease: a potentially reversible cause of cognitive impairment. J Alzheimers Dis. 2015;43 (1):23‐27. DOI: 10.3233 / JAD-141203
Wang Y, Zhao X, Liu L, et al. Prevalence and outcomes of symptomatic intracranial large artery stenoses and occlusions in China: the Chinese Intracranial Atherosclerosis (CICAS) Study. Stroke. 2014;45 (3):663‐669. DOI: 10.1161/STROKEAHA.113.003508
Calabrese V, Giordano J, Signorile A, et al. Major pathogenic mechanisms in vascular dementia: roles of cellular stress response and hormesis in neuroprotection. J Neurosci Res. 2016;94(12):1588‐1603. DOI: 10.1002/jnr.23925
Kovacic JC, Castellano JM, Fuster V. The links between complex coronary disease, cerebrovascular disease, and degenerative brain disease. Ann NY Acad Sci. 2012;1254 (1): 99–105. DOI: 10.1111/j.1749-6632.2012.06482.x
Gorelick PB, Scuteri A, Black SE, De Carli C, et al. and on behalf of the American Heart Association Stroke Council, Council on Epidemiology and Prevention, Council on Cardiovascular Nursing, Council on Cardiovascular Radiology and Intervention, Council on Cardiovascular Surgery and Anesthesia. A statement for healthcare professionals from the American Heart Association/American Stroke Associatio. Stroke. 2011;42(9);2672–2713. DOI: 10.1161/STR.0b013e3182299496
Kalaria RN, Mukaetova-Ladinska EB. Delirium, dementia and senility. Brain. 2012 Sep;135 (Pt 9):2582-4. DOI: 10.1093/brain/aws235
ICD-11 for Mortality and Morbidity Statistics (ICD-11 MMS) 2018 version, 04.2019 г. World Health Organization. https://icd.who.int/browse11/l-m/en
Tao W-D, Liu M, Fisher M, et al. Posterior versus anterior circulation infarction: how different are the neurological deficits? Stroke. 2012;43(8):2060‐2065. DOI: 10.1161/STROKEAHA.112.652420
Roth W, Morgello S, Goldman J, et al. Histopathological differences between the anterior and posterior brain arteries as a function of aging. Stroke. 2017;48(3):638‐644. DOI: 10.1161/STROKEAHA.116.015630
Nouh A, Remke J, Ruland S. Ischemic posterior circulation stroke: a review of anatomy, clinical presentations, diagnosis, and current management. Front Neurol. 2014;5:30. DOI: 10.3389/fneur.2014.00030
Vagal AS, Leach JL, Fernandez‐Ulloa M, Zuccarello M. The acetazolamide challenge: techniques and applications in the evaluation of chronic cerebral ischemia. AJNR Am J Neuroradiol. 2009;30(5): 876‐84. DOI: 10.3174/ajnr.A1538
Liu L, Wong KS, Leng X, et al. Dual antiplatelet therapy in stroke and ICAS: subgroup analysis of CHANCE. Neurology. 2015;85(13):1154‐1162. DOI: 10.1212/WNL.0000000000001972
Gorelick P, Wong KS, Liu L. Epidemiology. Front Neurol Neurosci. 2016;40:34‐46. DOI: 10.1159/000448272
Henry-Feugeas MC, Koskas P. Cerebral vascular aging: extending the concept of pulse wave encephalopathy through capillaries to the cerebral veins. Curr Aging Sci. 2012;5(2):157–167. DOI: 10.2174/1874609811205020157
Black S, Gao F, Bilbao J. Understanding white matter disease: imaging-pathological correlations in vascular cognitive impairment. Stroke. 2009 Mar;40(3):S48-52. DOI: 10.1161/STROKEAHA.108.537704
Zhou M, Mao L, Wang Y, Wang Q. Yang Z, Li S, Li L. Morphologic changes of cerebral veins in hypertensive rats: venous collagenosis is associated with hypertension. J Stroke Cerebrovasc Dis. 2015;24(3):530-6. DOI: 10.1016 /j.jstrokecerebrovasdis.2014.09.038
Jellinger KA. Pathology and pathogenesis of vascular cognitive impairment - a critical update. Front Aging Neurosci. 2013;5:17. DOI: 10.3389/ fnagi.2013.00017.
Ross OA, Soto-Ortolaza AI, Heckman MG, Verbeeck C, et al. NOTCH3 variants and risk of ischemic stroke. PLoS One. 2013 Sep 23;8(9):e75035. DOI: 10.1371/journal.pone.0075035
Faraci FM. Protecting against vascular disease in brain. Am J Physiol Heart Circ Physiol. 2011May;300(5):H1566-82. DOI: 10.1152/ajpheart.01310.2010
Chabriat H, Joutel A, Dichgans M, Tournier-Lasserve E, Bousser MG. CADASIL. Lancet Neurol. 2009 Jul;8(7):643-53. DOI: 10.1016/S1474-4422(09)70127-9
Caplan LR, Arenillas J, Cramer C, Joutel A, Lo EH, Meschia J, et al. Stroke-related translational research. Arch Neurol. 2011 Sep;68(9):1110-23. DOI: 10.1001/archneurol.2011.99
Lanfranconi S, Markus HS. COL4A1 mutations as a monogenic cause of cerebral small vessels disease: a systematic review. Stroke. 2010 Aug;41(8):e513-8. DOI: 10.1161/STROKEAHA.110.581918
Louis R Caplan. Lacunar Infarction and Small Vessel Disease: Pathology and Pathophysiology. J Stroke. 2015 Jan;17(1):2–6. DOI: 10.5853/jos.2015.17.1.2
Philip B Gorelick, David Nyenhuis. Understanding and treating vascular cognitive impairment. Continuum (Minneap Minn). 2013 Apr;19(2 Dementia):425-37. DOI: 10.1212/01.CON.0000429174.29601.de
Middleton LE, Yaffe K. Promising strategies for the prevention of dementia. Arch Neurol. 2009 Oct;66(10):1210–1215. DOI: 10.1001/archneurol.2009.201
Kapasi A, Schneider JA. Vascular contributions to cognitive impairment, clinical Alzheimer's disease, and dementia in older persons. Biochim Biophys Acta. 2016 May;1862 (5): 878-86. DOI: 10.1016/j.bbadis.2015.12.023
Pasi M, Poggesi A, Salvadori E, Pantoni L. Post-stroke dementia and cognitive impairment. Front Neurol Neurosci. 2012;30:65-9. DOI: 10.1159/000333412
Philip B Gorelick, Scott E Counts, David Nyenhuis. Vascular cognitive impairment and dementia. Biochim Biophys Acta. 2016 May;1862(5):860–868. DOI: 10.1016/j.bbadis.2015.12.015
May Nour, David S. Liebeskind. Imaging of cerebral ischemia: from acute stroke to chronic disorders. Neurol Clin. 2014 Feb;32(1):193-209. DOI: 10.1016/j.ncl.2013.07.005
Campbell B CV, Christensen S, Butcher KS, et al. Regional very low cerebral blood volume predicts hemorrhagic transformation better than diffusion-weighted imaging volume and thresholded apparent diffusion coefficient in acute ischemic stroke. Stroke. 2010;41(1):82–88. DOI: 10.1161/STROKEAHA.109.562116
Lee S-H, Kim BJ, Ryu W-S, et al. White matter lesions and poor outcome after intracerebral hemorrhage: a nationwide cohort study. Neurology. 2010 May 11;74(19):1502-10. DOI: 10.1212/WNL.0b013e3181dd425
Voronina TA. The role of hypoxia in stroke and convulsive states. Antihypoxants. Obzory po klinicheskoi farmakologii i lekarstvennoi terapii = Reviews on Clinical Pharmacology and Drug Therapy. 2016;14(1):63-70. DOI: 10.17816/RCF14163-70 (In Russ.).
Vertkin AL. Effective tissue antiischemic therapy of etiologically various vascular diseases of the brain. Kardiovaskuliarnaia terapiia i profilaktika = Cardiovascular Therapy and Prevention. 2016;15(2):69–78 doi: 10.15829/1728-8800-2016-2-69-78 (In Russ.)
Bakulin IS, Tanashyan ММ, Raskurazhev АА. Endothelial Dysfunction and Oxidative Stress in Cerebral Atherosclerosis and Possibilities for Their Pathogenetic Correction Cerebral atherosclerosis is a leading cause of acute and chronic cerebrovascul. Nervnye bolezni = Nervous diseases. 2018;2:3-10. DOI: 10.24411/2071-5315-2018-12016 (In Russ.)
